Xon Yunis (UNA/WAFA) – Xon Yunisning chekkasida, qochqinlar chodirlari hayoti o‘g‘irlangan qishloq xo‘jaligi erlari bo‘ylab cho‘zilgan, Yaqub al-Ag‘a (85 yosh) eskirgan plastik stulda o‘tiradi. Yillar uning yuziga ikki falokat xaritasini muhrladi. U birinchi falokat azobini ko‘targanlardan biri bo‘lib, bugun jabrlangan G‘azo sektorida xotira va umid qoldiqlarini yutib yuborayotgan yangi falokatning guvohi bo‘lmoqda.
"Barbara qishlog'idan qochqinlarning birinchi guruhi kelganida men olti yoshli bola edim. Ular qo'rqib, yalangoyoq, ba'zilari bolalarini yelkasida ko'tarib, ba'zilari kiyimlaridan boshqa hech narsa bilan emas edilar. Ular o'ttizga yaqin oila, jumladan, Ahmadning oilasi edi. Ular sionist to'dalar tomonidan o'zlariga qarshi sodir etilgan qirg'inlardan yugurib kelishdi va janubiy fermalarga ketishdi", dedilar. sakson yoshli chol 1948 yilgi Nakba haqida gapira boshladi.
Yoqubning otasi ularni tanigan, ular bilan mustahkam ish munosabatlari bo‘lgan, oilaning eski do‘sti bo‘lgani uchun Xon Yunisning sharqiy tomonidagi uyining eshigini ularga ikkilanmay ochardi. "Uyimiz ularning boshpanasiga aylandi. Biz ularga nonimizni yedirib, suvini baham ko'rardik. Onam ularga ovqat pishirar, buvim esa bolalariga kiyim tikardi", - deydi Og'a.
Erkak hozir faqat uning xotirasida qolgan tafsilotlarni eslaydi: "Bizning Yaffaning Jabaliya hududidagi uyimiz bor edi. Bu kichkina uy edi, lekin u savdo-sotiq bilan shug'ullangan paytda otam uchun to'xtash joyi edi. Yaffa o'sha paytda Falastinning urayotgan yuragi, buyuk qishloq xo'jaligi va savdo shahri edi, lekin hamma narsa yo'qoldi."
Qochqinlar BMT nazorati ostidagi xalqaro tashkilotlar Jabaliya va G'azo shimolida qochqinlar uchun lagerlar qurishni boshlaguniga qadar, bir necha oy davomida Og'a oilasining erlarida qolishdi. Ular minglab odamlar bilan birga diaspora konvoyiga o'xshash sahnada u erga ko'chirildi. “Yerimizni tashlab ketayotgan odamlarning ko‘z yoshlarini ko‘rdim... Ular majburan ko‘chirilgan qishloqlariga qaytib kelishlarini bilmay, otamga rahmat aytib, xayrlashayotgan edilar”, deydi yana chodirlar tikilayotgan olisga ishora qilib Yoqub hoji.
Yaqub ulg‘aygach, u azobning yana bir bobini boshladi. Gʻazoda oʻrta taʼlimni tamomlab, oʻqishni davom ettirish uchun Misr Arab Respublikasiga joʻnab ketdi. G'azo o'sha paytda Misr boshqaruvi ostida edi. “Men yurtimga qaytib, qayta qurishni orzu qilardim,” deydi chuqur ovozda Hoji Yaqub. "Ammo men Misrda bo'lganimda, 1967 yil iyun oyida urush boshlandi va Isroil G'arbiy Sohil, G'azo va Sharqiy Quddusni egallab oldi. Men o'z shahrimga qaytolmay qochqinga aylandim".
U muvaffaqiyatsizlikka qaramay o'qishni tugatdi, keyin Quvaytga ko'chib o'tdi va u erda o'qituvchi bo'lib ishladi. U yerda hayotini qurdi, amakivachchasi Maysara Al-og‘a bilan turmush qurdi va ular xorijda bo‘lganlarida farzandli bo‘ldi. "Men ishg'ol qilingan G'azoga faqat tashrif buyuruvchi ruxsati bilan tashrif buyurardim, chunki qaytishga haqqim yo'q edi", deb davom etadi u. Uning surgunligi ko'p yillar davom etdi, u 1994 yilda Oslo kelishuvidan so'ng G'azoga qaytib keldi, bu esa o'n minglab ko'chirilgan odamlarni olib keldi. U pensiyaga chiqqunga qadar Adliya vazirligida notarius bo‘lib ishlagan.
Ammo alamli istehzo shuki, musofirligi davomida G‘azoga mehmon bo‘lib kelgan Hoji Yaqub nafaqaga chiqqanidan keyin, qarigan chog‘ida u yerda qochqin bo‘lib qolgan. “Qorong‘u kunlar qaytdi, men yana qochqinga aylandim”, deydi titroq ovozda, Isroil armiyasi shaharga bostirib kirganida Xon Yunisning sharqiy qismida joylashgan uyi bombalangan tunni eslab.
"48 yil Nakba paytida boshpana bo'lgan uyim, bomba va raketalar nishonga olingani uchun yashash uchun yaroqsiz bo'lib qoldi. Biz, men, xotinim, bolalarim va nevaralarim tugadi. Bizda Xudodan boshqa hech kim yo'q edi". Hoji Yaqub Rafah shahrida, Hijoziylar oilasidan bo‘lgan eski do‘stining uyida panoh topgan, u bilan bir asrlik do‘stlik aloqalari borligini aytadi.
Ammo vaqtinchalik boshpana ham davom etmadi. "May oyida Isroil ishg'ol armiyasi Rafahni evakuatsiya qilishni talab qildi va biz Xon Yunisning Mavasi hududidagi qishloq xo'jaligi erimga qaytishdan boshqa ilojimiz yo'q edi. Men ko'tarib yurgan narsamni olib, ularga boshpana berishimni so'ragan har bir kishi bilan qaytib keldim."
Hoji Yaqub o‘zining unumdor zaminini insonparvarlik maskaniga aylantirib, o‘nlab chodirlar qurdi. U oilalar o‘rtasida suv taqsimlashni, qo‘lidan kelganicha ovqat pishirib, o‘g‘il-qizlariga qo‘shnilarga tarqatish uchun har kuni non berib turishini qayg‘u bilan hikoya qiladi.
“Bugun men qochqinman, lekin otam nimani o‘rgatganini unutganim yo‘q... Qadr-qimmat teng emas, kim yashashni istasa, boshqalar bilan birga turishi kerak”, deydi u yonida o‘tirgan kenja nevarasini yelkasiga qo‘yib.
Ya’qub hoji to‘rt o‘g‘il va ikki qizning otasi bo‘lib, ularning barchasi o‘zlaridan panoh so‘raganlarga yordam berishda bir qo‘l bo‘lishgan. O‘g‘illari qo‘shimcha chodirlar o‘rnatsa, rafiqasi katta qozonlarda ovqat pishirsa, qizi bolalarga o‘yinlar, mehrli so‘zlar orqali psixologik yordam berishga harakat qilmoqda.
"Bir ichimlik suv, bir burda non orzu qila boshladik. Oldin yetishtirgan ekinlarimiz chodirga aylandi. Hech narsa qolmadi", deb pichirlaydi Yoqub hoji ko'zlari yoshga to'lib, to'kilishiga yo'l qo'ymaydi. "48 yilgi Nakba odamlarni ko'chirdi, ammo 2023 yilgi Nakba odamlarni hamma narsadan mahrum qildi: xavfsizlik, uylar, suv va hatto jim, o'lik dunyo."
WAFA muxbiri bilan suhbatda Falastin Ozodlik Tashkiloti Ijroiya qoʻmitasi aʼzosi va Qochqinlar ishlari boʻyicha departament boshligʻi Ahmad Abu Xolining aytishicha, Gʻazo sektori 2023-yil 1948-oktabrdan buyon boshidan kechirayotgan voqea Falastin xalqi tarixidagi yangi falokatni ifodalaydi. falokat, nafaqat ko'chish nuqtai nazaridan, balki yashash muhitini butunlay yo'q qilish nuqtai nazaridan ham.
Uning qo‘shimcha qilishicha, 2023-2024 yillardagi G‘azo Nakba 1.9 millionlik aholining 2.3 milliondan ortiq falastinliklarini ko‘chirdi, bu Strip aholisining 85 foizdan ortig‘ini tashkil qiladi. Ularning uylari bombardimon qilindi, mahallalari vayron bo‘ldi, suv, oziq-ovqat va dori-darmonlardan mahrum bo‘ldi. 1948 yil."
Abu Xolining taʼkidlashicha, sodir boʻlayotgan voqealar Gʻazo bilan chegaralanib qolmay, urush boshidan buyon majburiy koʻchirilgan, uylar vayron qilingan va davom etayotgan reydlarga duchor boʻlgan Gʻarbiy Sohildagi shaharlar, xususan, Jenin, Nablus va Tulkarmda, shuningdek, Yahudiylarning koʻchishi va tezlashishiga guvoh boʻlgan Quddusda ham bor.
U 2023-yil 52787-oktabrdan buyon G‘azo sektorida shahidlar soni 119349 nafardan oshganini tasdiqladi, ularning aksariyati ayollar va bolalar, bundan tashqari 900 dan ortiq yaradorlar, yuzlab oilalar butunlay yo‘q qilingani qayd etilgan. G'arbiy Sohilda, jumladan Quddusda, Isroilning to'g'ridan-to'g'ri o'ldirishlari va bosqinlari natijasida xuddi shu davrda XNUMX dan ortiq odam halok bo'ldi.
Birinchi Nakba haqida gapirar ekan, Abu Xoli 950 yilda Falastinning 1948 dan ortiq shahar va qishloqlaridan taxminan 531 7.5 falastinlik o'z uylaridan majburan ko'chirilganini tushuntirdi. Qochqinlar ishlari bo'yicha departamentning hisob-kitoblariga ko'ra, bugungi kunda falastinlik qochqinlar soni taxminan 2.8 millionni tashkil etadi, ular quyidagicha taqsimlanadi: G'arbiy Sohil va G'azo sektorida taxminan 2.5 million, Iordaniyada 667 million, Suriyada taxminan 553 va Yevropa va Livandan tashqari boshqa diaspora mamlakatlarida XNUMX. Kanada.
Abu Xoli o'z so'zlarini "Nakba xotira emas, balki davom etayotgan haqiqatdir. Falastinlik qochqinga shunchaki chodir kerak emas, balki uning huquqlari va qadr-qimmatini tiklaydigan adolat kerak. Bugun biz ko'rib turgan narsa 1948 yilda boshlangan loyihaning davomidir, lekin biz qolamiz va biz dunyoning vatanimiz bo'la olmasligimizni eslatishda davom etamiz. vaqt yoki kuch bilan."
(tugadi)
